Tarczyca – co trzeba o niej wiedzieć?

Dlaczego tarczyca jest tak ważna dla naszego organizmu? Co trzeba o niej wiedzieć? Sprawdź!

Jak wygląda tarczyca?

Tarczyca jest niewielkim gruczołem, który znajduje się z przodu szyi, w jej dolnej części, poniżej krtani. Tarczyca przylega do tchawicy. Swoim kształtem przypomina skrzydła motyla. Składa się z dwóch płatów, połączonych tzw. cieśnią. Zwykle ma budowę asymetryczną – prawy płat jest większy niż lewy. W prawidłowym stanie jest niezauważalna. Gdy występują z nią problemy, możemy czuć w jej obrębie ucisk, ścisk, gulę w gardle, blokadę, zwłaszcza podczas połykania.

Sama tarczyca waży niewiele, około 15–30 g. Jej rozmiar jest zależny od płci – u mężczyzn jest większa, u kobiet – mniejsza.

Jakie hormony produkuje tarczyca?

Tarczyca odpowiada za wydzielanie hormonów, ich magazynowanie oraz wydzielanie do krwiobiegu. Poprzez tzw. komórki pęcherzykowate (z których jest zbudowana) produkuje ważne hormony, takie jak tyroksyna (T4), trijodotyronina (T3), kalcytonina oraz odwrotna trijodotyronina rT3 (w śladowych ilościach). Niektórzy błędnie sądzą, że tarczyca wydziela także tyreotropinę (TSH), co jest zadaniem przysadki.

Hormony produkowane przez tarczycę:

Tyroksyna (T4)

To hormon tarczycy transportowany przez białko wiążące tyroksynę (TGB) do wątroby, gdzie się przekształca w T3. Produkcja tyroksyny, jej magazynowanie w tarczycy oraz uwalnianie do krwiobiegu to procesy regulowane przez stężenie hormonu TSH, wydzielanego przez przysadkę. Do jej syntezy potrzebny jest jod.

Trijodotyronina (T3)

To aktywny hormon, który przyłącza się do receptorów na prawie każdej komórce w naszym organizmie (mózg, kości, mięśnie itd.). Jest odpowiedzialny m.in. za podstawową przemianę materii, produkcję energii komórkowej ATP i syntezę białka. Tylko niewielka część krążącej trijodotyroniny pochodzi bezpośrednio z tarczycy. Znacząca jej część powstaje na drodze konwersji T4 do T3 przy udziale dejodynazy.

Kalcytonina

Jest białkiem hormonalnym, które razem z parathormonem (PTH) i witaminą D reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jej udział jest jednak dużo mniejszy niż PTH, który jest wytwarzany przez przytarczycę. Wzrost poziomu wapnia we krwi sprawia, że wzrasta wydzielanie kalcytoniny, która zwrotnie hamuje reabsorpcję wapnia w nerkach i jego uwalnianie z kości, co tym samym powoduje zmniejszenie stężenia wapnia i fosforanów we krwi.

Odwrotna trijodotyronina rT3

Zajmuje ona receptor zwykłej trijodotyroniny, ale nie spełnia efektu fizjologicznego, funkcji. Nie jest na odpowiednim miejscu.

TSH

Choć TSH ma bezpośredni związek z funkcjonowaniem tarczycy, to za jego wydzielanie odpowiedzialna jest przysadka mózgowa. Najwyższe stężenie TSH występuje w nocy, pomiędzy godziną 23.00 a 4.00, a najniższe – w ciągu dnia, tj. około 16.00. Gdy we krwi znajduje się za mało T4 i T3, to przysadka mózgowa i podwzgórze zwiększają wydzielanie TSH, natomiast gdy jest za dużo tych hormonów, to produkcja TSH zostaje zatrzymana. TSH stymuluje komórki tarczycy do produkcji i wydzielania T3 i T4. Tarczyca działa prawidłowo, gdy ma zapewniony odpowiedni poziom jodu oraz TSH.

Na co wpływa tarczyca?

Czynność tarczycy jest regulowana przez podwzgórze oraz hormon tyreotropowy (TSH) przysadki na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Tarczyca, wydzielając hormony, wpływa ujemnie na wydzielanie TSH, które pobudza tarczycę. Czynność wydzielniczą tarczycy reguluje głównie oś podwzgórze–przysadka.

Prawidłowo pracująca tarczyca:

• Odgrywa ważną rolę w regulacji przemian metabolicznych, odpowiedzialnych m.in. za rozpad tłuszczów i wchłanianie glukozy, aktywację enzymów. Wpływa na przemianę lipidów – zwiększenie hydrolizy triacylogliceroli, stymulowanie syntezy i wątrobowego wychwytywania cholesterolu. Oddziałuje też na przemianę węglowodanową – zwiększenie wchłaniania węglowodanów w jelitach, rozpad glikogenu, stymulowanie utylizacji glukozy. Bardzo często obserwujemy, że w niedoczynności tarczycy, kiedy mamy za mało aktywnych hormonów tarczycy, dochodzi do spowolnienia metabolizmu, natomiast w nadczynności – do jego przyspieszenia.
• Wpływa na układ krążenia – na pracę serca oraz rozszerzanie naczyń krwionośnych.
• Ma ogromne znaczenie w procesie pobudzania komórek do wzrostu.
• Odpowiada za równowagę gospodarki wapniowo-fosforanowej.
• Wpływa na prawidłową pracę gruczołów płciowych.
• Oddziałuje na temperaturę ciała oraz gospodarkę wodno-elektrolitową.
• Ma ogromny wpływ na rozwój organizmu, na pracę układu nerwowego, na nastrój, samopoczucie i koncentrację.

Nieprawidłowa praca tarczycy może być przyczyną zaburzeń płodności, a nieleczona odpowiednio w czasie ciąży zwiększa ryzyko powikłań położniczych oraz ma wpływ na rozwój płodu. Hormony tarczycy odgrywają bardzo ważną rolę w okresie ciąży. Ich stężenie we krwi matki (zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy dziecko nie produkuje jeszcze własnych hormonów) oddziałuje m.in. na prawidłowy rozwój mózgu, dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego czy układu kostnego.

Tarczyca jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania większości układów: krążenia, nerwowego, pokarmowego i rozrodczego. Dlatego tak ważne jest regularne kontrolowanie jej stanu.

Sprawdź, jak badać tarczycę.

PAMIĘTAJ!

JEŚLI COŚ CIĘ NIEPOKOI, SKONSULTUJ SIĘ Z DIETETYKIEM KLINICZNYM AJWEN

Prawa autorskie – zapoznaj się!