Celiakia – jak ją diagnozować? (case study)

Diagnostyka celiakii nie należy do prostych. Czytamy o standardach, określonych parametrach krwi, które mogą wskazywać problem. Tymczasem okazuje się, że trudno o jednolity schemat diagnostyczny. Każdy przypadek jest inny, każda osoba może mieć inne objawy, dolegliwości i obraz krwi. Jak sprawdzić, czy naszym problemem faktycznie jest celiakia lub inna nietolerancja glutenu?

Jak to wygląda w praktyce?

W mojej praktyce spotykam pacjentów, którzy pozytywnie reagują na odstawienie glutenu, pomimo braku modyfikacji genu HLA-DQ2/DQ8. Mimo że nietolerancja glutenu, celiakia i zonulina same w sobie powodują „rozszczelnienie jelita”, pacjenci mogą mieć poziom zonuliny w kale w normie.

Standardy diagnostyczne mówią o trzykrotnie podwyższonym poziomie przeciwciał przeciw tTG (transglutaminazie tkankowej), laboratoria wskazują normę do 20 U, a ja u pacjentów zauważam reakcję na gluten nawet przy poziomie tTG 4 U. W praktyce widzę, że co innego mówią normy według określonych wytycznych, co innego zakresy laboratoryjne, a zupełnie co innego pokazuje praktyka dietetyka.

Mam również takich pacjentów, u których nie stwierdza się przeciwciał, natomiast występuje u nich zanik kosmków jelitowych w skali Marsh 3. Inni nie mają przeciwciał we krwi, w badaniu kosmków nie stwierdza się u nich zaniku, a jednak po odstawieniu glutenu na 100% mijają u nich biegunki lub zaparcia, które towarzyszyły im latami, lub po prostu zaczynają przybierać na wadze, co było ich celem.

Ważne jest to, że w takich sytuacjach, aby poczuć różnicę, nie można odstawić glutenu tylko trochę, prawie, czy na zasadzie „jem produkty, które z reguły nie zawierają glutenu”. Glutenem mogą być zanieczyszczone przyprawy, blaty kuchenne, półki, kuchnie itd. Efekt diety bezglutenowej można ocenić, jeśli dieta będzie na 100% bezglutenowa, a nawet dopiero gdy całkowicie usuniemy gluten z domu.

Należy również pamiętać, że organizm, kosmki jelitowe czy układ nerwowy mogą potrzebować na regenerację od miesiąca do pół roku, a nawet roku. W tej sytuacji zawsze powtarzam pacjentom „błogosławieni ci, co nie widzieli, a uwierzyli”. Czasami podczas stosowania diety nie widać efektów przez dłuższy czas, aż nagle przyjdzie taki moment, że wszystko zacznie się zmieniać na lepsze.

Czy to celiakia? Przypadek pacjentki

Charakterystyka

Kobieta, 32 lata, wegetarianka z powodów ideologicznych. Cierpi na chorobę Hashimoto, która nie daje objawów. Ma duże problemy z cerą: wypryski, trądzik i to jest główny powód zgłoszenia się do dietetyka. Ma dość niską masę ciała: wzrost – 178 cm, masa ciała – 58 kg. Mimo to chce schudnąć 2 kg, co może być efektem gromadzenia się tkanki tłuszczowej na brzuchu. W morfologii krwi widać spadający poziom leukocytów, co często może wskazywać na chorobę autoimmunologiczną. Poza tym kobieta ma niski poziom ferrytyny i słabą konwersję hormonów tarczycy Ft4 do Ft3.

Badania

Celiakia – przeciwciała

Badania przeciwciał w kierunku celiakii wskazują znaczne podwyższone przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgG (150 U, przy normie laboratoryjnej do 20) oraz przeciw deamidowanym peptydom gliadyny w klasie IgG (141,9 U przy normie do 20). Wyniki te sugerują celiakię, której pacjentka nie była świadoma, ponieważ nie odczuwała charakterystycznych dolegliwości.

ANA

Badanie w kierunku innych przeciwciał, badanie przesiewowe ANA (przeciwciała przeciwjądrowe) ujemne. Zlecam to badanie, bo często mamy do czynienia z zespołem nakładania, czyli występowania kilku chorób autoimmunologicznych.

Fibrynogen

Fibrynogen w normie. Badam go, dlatego że w niektórych sytuacjach transglutaminazy „kryją” się za fibrynogenem i pomimo że poziom przeciwciał jest niski, to poziom fibrynogenu może wskazywać na problem z tolerancją glutenu.

Parametry wątrobowe i trzustkowe

Parametry wątrobowe i trzustkowe w normie, choć często są podwyższone u innych pacjentów z nietolerancją glutenu.

Ferrytyna

Poziom ferrytyny (tzw. zapas żelaza) jest obniżony, choć w normie laboratoryjnej. Najlepszy poziom ferrytyny dla organizmu, tarczycy i włosów to około 70 ng/ml.

Zonulina

Ciekawym wynikiem jest poziom zonuliny w kale, której podwyższony poziom wskazuje na „rozszczelnienie jelita”, co jest charakterystyczne dla celiakii. W tym przypadku, pomimo dużej reakcji na gluten w postaci dodatnich przeciwciał tTG i DGP, poziom zonuliny pozostaje w normie. Warto wspomnieć, że kobieta na diecie wegetariańskiej jadła gluten, a ten nawet sam w sobie podnosi poziom zonuliny.

Witamina B12, kwas foliowy, homocysteina

Dość niski poziom witaminy B12 i kwasu foliowego przy jednocześnie podniesionym poziomie homocysteiny. Ta ostatnia – według moich obserwacji – przy prawidłowym metabolizmie kwasu foliowego, witaminy B12 oraz sprawnej metylacji waha się na poziomie 7 µmol/l. Wyniki wskazują na zaburzenia metylacji i konieczność suplementacji zmetylowanych form B12 i kwasu lewomefoliowego.

Morfologia

W badaniu morfologii z rozmazem widoczne nieprawidłowości w ilości leukocytów (białych krwinek), które dodatkowo spadły jeszcze przed wdrożeniem diety. Nieprawidłowości występują też w obrazie białych krwinek (w rozmazie).

Tarczyca

Badanie parametrów tarczycowych może wskazywać na subkliniczną niedoczynność tarczycy oraz dość słabą konwersję – Ft3 na poziomie 37%. Problem z tarczycą może wynikać z niedoczynności nadnerczy, co nie przebadano u tej pacjentki, jak również ze stanu zapalnego, jakim jest choroba autoimmunologiczna. Problem może wynikać również ze złego wchłaniania, na co może wskazywać niski poziom ferrytyny i podwyższony wynik przeciwciał tTG i DGP, które z kolei sugerują celiakię, czyli zanik kosmków jelitowych.

Proteinogram

W proteinogramie występują nieprawidłowości, które mogą być charakterystyczne zarówno dla choroby autoimmunologicznej, jak i zakażenia pasożytami. Przy czym infekcja pasożytnicza może również wynikać z osłabienia systemu immunologicznego, jak i sama może nasilić chorobą autoimmunologiczną.

Postępowanie

Zastosowano dietę z mięsem i dobrymi kaszami bezglutenowymi, czyli komosą ryżową, amarantusem i gryką. Kasze te są dużo bardziej odżywcze od wielu innych. Jak zauważyłam na podstawie mojej pracy w gabinecie, u osób, które od dawna żywią się w sposób wegetariański, bardzo ważne jest to, aby przy wprowadzaniu mięsa do diety, wspomóc układ pokarmowy enzymami lub zakwaszaniem żołądka, np. poprzez spożywanie wody z octem jabłkowym czy sokiem z cytryny. Zakwaszenie żołądka jest niezbędne, by aktywizować enzymy proteolityczne trawiące w tym wypadku białka zwierzęce.

Efekty diety

Po miesiącu diety zdecydowana poprawa cery i wzrost poziomu leukocytów we krwi.

PAMIĘTAJ!

JEŚLI COŚ CIĘ NIEPOKOI, SKONSULTUJ SIĘ Z DIETETYKIEM KLINICZNYM AJWEN

Artykuł napisała Iwona Wierzbicka dla Food Forum

Prawa autorskie – zapoznaj się!