Aloes – jakie ma właściwości?

Jakie właściwości ma aloes? W czym może nam pomóc? Sprawdź!

Na początek kilka ciekawostek o aloesie:

• Znajdziemy w nim ponad 75 substancji czynnych.
• Jest źródłem „białego złota”, czyli minerałów ORMUS.
• Ma zastosowanie w stomatologii, poprawia pracę układu pokarmowego i skóry oraz zmniejsza stany zapalne w organizmie.
• Można go uprawiać samodzielnie w domu na parapecie. W razie konieczności można zrobić okład z roztartych liści, maseczkę na twarz czy opatrunek na ranę.

Aloes – dobry na wszystko

Aloes jest znany i szeroko stosowany na całym świecie. Nie ma medycyny, która by go nie wykorzystywała, włącznie z medycyną chińską. Stosowany był w Mezopotamii w 2100 r. p.n.e., gdzie posiadał nawet glinianą tablicę akredytacji. O jego właściwościach możemy czytać również na egipskich papirusach z 1550 r. p.n.e.

Aloes ma tak szerokie zastosowanie udokumentowane badaniami, że można powiedzieć, że jest dosłownie na wszystko. Stosuje się go m.in. w przypadku zaparć (ma lekko rozluźniające działanie), w chorobach: demencyjnych, pasożytniczych, układu pokarmowego, płuc, skóry, a także przy infekcjach, nadciśnieniu, cukrzycy typu 2, grzybicy, astmie, do poprawy składu flory jelitowej, w kolkach. Z aloesu korzysta się w stomatologii, kosmetologii, a także w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Wykorzystywany był również do leczenia poparzeń skóry po radio- i chemioterapii. Wciąż funkcjonuje jako lekarstwo na wiele dolegliwości w medycynie chińskiej, indyjskiej, afrykańskiej i japońskiej. Jednak z powodu aloiny zyskał złą sławę i amerykańska FDA [1] zakazała go stosować jako lek.

Aloes w domu

Aloes należy do rodziny Asphodelaceae Liliaceae lub Aloaceae. Z powodu różnych sposobów klasyfikacji wyróżnia się 300–420 gatunków aloesu w zależności od źródeł literaturowych. Spośród nich 20 gatunków uważa się za lecznicze. Najpopularniejsze to: aloes zwyczajny (Aloe barbadensis Mill, nazywany też Aloe vera L.) i aloes drzewiasty, znany z naszych domowych parapetów (Aloe arborescens Mill).

Wszystkie aloesy, z wyjątkiem Aloe vera, są pod ochroną. Roślina ta pochodzi z krajów śródziemnomorskich, ale można ją obecnie spotkać w klimacie tropikalnym i subtropikalnym [2, 4, 5]. Aloes drzewiasty z powodzeniem można uprawiać na domowym parapecie. Lubi podłoże, którego 50% to ziemia i 50% to piasek (można skorzystać też z gotowego podłoża dla kaktusów). Aloes nie lubi nadmiernego podlewania i poza tym nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Jest łatwy w uprawie i rzadko choruje. Można zatem mieć go w domu i cieszyć się jego leczniczymi właściwościami za darmo.

Rzadziej spotykany, ale również możliwy w uprawie domowej, jest aloes zwyczajny. Oba gatunki mają podobne właściwości lecznicze. Należy pamiętać, że rośliny osiągają swoją moc leczniczą dopiero po trzech lub czterech latach wegetacji. Wtedy mają najwięcej polisacharydów i flawonoidów [5].

Miąższ aloesu

Na miąższ liści aloesu składa się 96% wody i 4% suchej masy, w której znajduje się ogromna ilość aktywnych składników. Aż 73% suchej masy to błonnik, a niemal 17% to popiół [5]. Zadziwiające, jak niesamowite właściwości ma niewielka ilość tej rośliny, tj. 0,4 g liścia aloesu ze 100 g, czyli 10% z suchej masy, która w aloesie wynosi 4%. Do tej pory nie spotkałam się z żadnym produktem, który miałby tak szerokie działanie, w dodatku udokumentowane badaniami naukowymi. Starałam się znaleźć coś negatywnego na jego temat, a znalazłam niemal same pozytywy.

W aloesie znajdziemy małe ilości kwasów tłuszczowych, w tym: arachidonowy, linolowy, γ-linolenowy, mirystynowy, kaprylowy, palmitynowy i stearynowy [5]. Kwas γ-linolenowy ma działanie przeciwzapalne, przez co wykorzystuje się go w autoimmunologii, chorobach neurodegeneracyjnych, metabolicznych, jak również w problemach skórnych i hormonalnych [6, 7, 8]. Kwas mirystynowy i kaprylowy znamy ze słynnych właściwości kokosa. Wpływają bardzo korzystnie na nabłonek przewodu pokarmowego, działają immunomodulująco, bakterio- i grzybostatycznie [9, 10].

Aloes ma 7 spośród 9 niezbędnych (egzogennych) aminokwasów i nie zawiera tryptofanu. Znajdziemy w nim również polipeptydy o właściwościach lektynopodobnych. Nie trafiłam jednak na badania, które wskazywałyby, że działanie tych lektyn jest podobne do tych zawartych w strączkach, orzechach czy zbożach.

75 aktywnych substancji

Aloes zawiera ponad 75 potencjalnie aktywnych składników, które się identyfikuje w roślinach. Według Światowej Organizacji Zdrowia jest najbardziej biologicznie czynną rośliną [4]. W aloesie znajdziemy [2, 4 ,5]:

• Witaminy B1, B2, B6, C, β-karoten, cholinę, kwas foliowy, α-tokoferol. Niektóre źródła podają, że zawiera również witaminy: B3 i B12, ale nie brałabym tego na poważnie, w szczególności co do witaminy B12 [1, 2].
• Minerały: wapń, chlor, chrom, miedź, żelazo, magnez, mangan, potas, fosfor, sód i cynk.
• Węglowodany: mannan czysty, mannan acetylowany, glukomannan acetylowany, glukogalaktomannan, galaktan, galaktogalakturan, arabinogalaktan, galaktoglukoarabinomannan, substancje pektynowe, ksylan, celulozę.
• Sacharydy: mannozę, glukozę, L-ramnozę, aldopentozę.
• Aminokwasy: alaninę, argininę , kwas asparaginowy, kwas glutaminowy, glicynę, histydynę, hydroksyprolinę, izoleucynę, leucynę, lizynę, metioninę, fenyloalaninę, prolinę, treoninę, tyrozynę i walinę.
• Białka: lektyny, substancje do nich podobne .
• Antrachinony/antrony: aloeemodynę, kwas aloesowy, antranol, aloinę A i B (barbaloiny – gorzki smak), izobarbaloinę, emodynę.
• Enzymy: fosfatazę alkaliczną, amylazę, karboksypeptydazę, cyklooksydazę, cyklooksygenazę, lipazę, oksydazę, karboksylazę fosfoenolopirogronianową, dysmutazę ponadtlenkową.
• Inne substancje: kwas arachidonowy, kwas γ-linolenowy, steroidy (kampesterol, cholesterol, sitosterol), triglicerydy, triterpenoidy, gibereliny, ligniny, sorbinian potasu, kwas salicylowy, kwas moczowy.

Każdy z tych związków ma swoje biologiczne oddziaływanie na organizm. Podejrzewa się, że w aloesie kluczowe znaczenie może mieć również synergizm substancji, który nie został dokładnie poznany [4].

Polisacharydy

W żelu aloesowym znajdziemy polisacharydy, których skład jest zmienny w zależności od gatunku, metod uprawy i rejonu, z którego roślina pochodzi. Mają one działanie odtruwające, lekko przeczyszczające i wzmacniające system immunologiczny poprzez stymulację limfocytów typu B do produkcji przeciwciał. Indukują opsoniny (przeciwciała) we krwi, które usprawniają proces fagocytozy poprzez zmianę napięcia powierzchniowego błony komórkowej bakterii. To ułatwia ich pochłanianie przez krwinki białe [5, 11].

Jednym z niesamowitych polisacharydów, do tej pory mało poznanym, jest acemannan. Wykazano, że posiada następujące właściwości [2]: immunomodulujące (poprzez zwiększenie poziomu przeciwciał), przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, zwiększające aktywność limfocytów typu T o 50%, zwiększające aktywność makrofagów (co prowadzi do szybszego gojenia się ran). Z kolei zawarty w aloesie polisacharyd mannoza może osiągać korzystne efekty w zwalczaniu Candidy. Dla naszych jelit jest również prebiotykiem, który wspomaga pożyteczną florę bakteryjną [1].

Polifenole

Barbaloina i inne produkty szlaku fenylopropanoidowego są to związki polifenolowe. Wykazują działanie przeciwutleniające poprzez hamowanie reakcji wolnorodnikowych oraz reakcji peroksydacji lipidów [2]. Zawarte w aloesie witamina C, beta karoten oraz witamina E również wspomagają te procesy.

Enzymy

Dodatkową ochronę przeciwko stanom zapalnym zapewniają enzymy zawarte w aloesie, w tym dysmutaza ponadtlenkowa (SOD). Ma ona silne działanie odtruwające, neutralizujące wolne rodniki. W naszym organizmie jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów, zaraz obok glutationu [12]. Kolejnym cennym aloesowym enzymem jest karboksypeptydaza, która zmniejsza odczyny zapalne i alergiczne [5].

Antrazwiązki (antraglikozydy)

Antraglikozydy obecne w liściach aloesu to m.in:. aloina, izobarbaloina, antracen, emodyna, ester kwasu cynamonowego, kwas chryzofanowy, barbaloina, antranol, kwas aloesowy, aloeemodyna, olejki eteryczne oraz rezistannol. Działają one przeciwbólowo, przeczyszczająco, przeciwbakteryjne (Staphylococcus aureus, Helicobacter pylori), grzybobójczo (Aspergillus niger, Cladosporium herbarum, Fusarium moniliforme, Trichophyton mentagrophytes) i wirusobójczo [5].

Siła działania przeczyszczającego antraglikozydów zależy od rodzaju związku. Przeciwwskazaniem do stosowania tego typu związków są ostre choroby zapalne przewodu pokarmowego, niewydolność nerek, guzy krwawnicze odbytu i ciąża. Antrazwiązki występują również w korze kruszyny, liściach i owocach senesu, w korzeniach rzewienia i oczywiście w aloesie, ale bezpośrednio pod skórką. Jest to rodzaj mleczka (lateksu), który wypływa po uszkodzeniu rośliny. Dostępne w handlu żele aloesowe do stosowania doustnego powinny mieć oznaczenie zawartości aloiny i podobnych związków [18, 19, 21, 22].

Jeśli przygotowujemy preparat samodzielnie w domu, np. z własnej parapetowej uprawy, to możemy użyć całego liścia na skórę. Natomiast doustnie należy pamiętać o wykorzystywaniu jedynie wewnętrznego żelu z liścia (liść należy wyfiletować ze skóry jak rybę), gdzie aloiny nie ma lub jest jej mało.

Sterole

Sterole mają działanie przeciwzapalne, a jeden z nich – lupeol – działa jako środek antyseptyczny i przeciwbólowy [2]. Ma on również udokumentowane działanie antynowotworowe, antyzapalne i antybakteryjne [13, 14].

ORMUS

Polisacharydy zawarte w aloesie są nośnikiem minerałów ORMUS [2]. Jest to specjalna postać minerałów jednoatomowych (lub dwuatomowych) odkrytych w starożytności, następnie zapomnianych i ponownie odkrytych przez alchemika Davida Radiusa Hudsona w latach siedemdziesiątych.

Minerały ORMUS wykazują powinowactwo z naszymi stawami, układem nerwowym, odpornościowym, skórą, włosami, trzustką i wątrobą. Pomagają zbalansować wszystkie minerały w organizmie i usunąć niektóre toksyny i metale ciężkie. Działają również antynowotworowo, choć niestety brakuje w tej kwestii wiarygodnych badań. Największą zawartość ORMUS znajdziemy w soli z Morza Martwego, następnie w soli himalajskiej i najmniej w soli morskiej [1].

Czym są ORMUS? To metale w formie proszku. Dlatego są nazywane „białym złotem”. Ponadto elektrony są w nich tak poprzestawiane, że nie biorą udziału w reakcjach chemicznych. Oprócz w soli duże ilości ORMUS można znaleźć też w glebach wulkanicznych (to właśnie tam Hudson dokonał odkrycia) i w aloesach, które na takiej glebie chętnie rosną. Hudson przeprowadził doświadczenie na psie chorym na raka i boreliozę, który wyzdrowiał po podaniu preparatu z ORMUS-em. Po tym eksperymencie zaczęli się do niego zgłaszać chętni i efekty leczenia były równie spektakularne. Są one notowane głównie w odniesieniu do nowotworów [15].

Zastosowanie aloesu

Z liści aloesu pozyskuje się dwa główne surowce: mleczko aloesowe, zwane alona, które ma silne właściwości przeczyszczające, oraz żel aloesowy (miąższ), który ma bardzo szerokie zastosowanie udokumentowane naukowo [5].

Ogólne

Ogólne zastosowanie aloesu: przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbólowe, wzmacniające odporność organizmu, wspomagające regenerację i odbudowę tkanek, ściągające, odkażające, antynowotworowe. Aloes zawiera aż 6 substancji antyseptycznych [17].

Układ pokarmowy

Aloes pobudza wzrost dobroczynnych bakterii Lactobacillus. Sok z aloesu w stężeniu 5% promuje wzrost L. acidophilus, L. plantarum i L. casei [3]. Aloes hamuje rozwój streptokoków, grzybów Candida albicans, gronkowców, jak również Helicobacter pylor, Salmonella, Shigella. Żel działa też prebiotycznie na florę jelitową. Ponadto działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, przyśpiesza gojenie nadżerek i owrzodzeń śluzówki żołądka i jelit. Wspomaga leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego [5]. Niestety nie wszystkie badania pokazują istotną statystycznie poprawę stanu zdrowia w porównaniu z grupą kontrolną [4].

Regulacja wagi i glukozy

Żel z aloesu może obniżyć poziom insuliny. Ponadto poprawia florę bakteryjną i zmniejsza stany zapalne. Zatem spożywanie aloesu może zmniejszyć insulinooporność. W Indiach przeprowadzono dwumiesięczne badanie na 5000 pacjentów (2/3 diabetycy). Badani spożywali codziennie 100 g świeżego miąższu aloesu. Efektem była stabilizacja porannych i poposiłkowych poziomów glukozy u wszystkich z wyjątkiem 177 pacjentów [5]. Pod wpływem spożywania aloesowego żelu w grupach badanych zaobserwowano korzystniejszy profil lipidowy [4].

Skóra

Aloes stosuje się na: otarcia, trądzik, problemy ze stawami (bóle, opuchlizna), przebarwienia, pieprzyki, oparzenia, egzemę, atopię, hemoroidy, ukąszenia, poparzenia meduzy, poparzenia bluszczem i innymi roślinami, łuszczycę, blizny, alergie skórne, nowotwór skóry, gronkowiec, trudno gojące się rany, rozstępy, pękające naczynka, żylaki, oparzenia słoneczne [1]. Aloes okazuje się również skuteczny w leczeniu odmrożeń oraz oparzeń po rentgeno- i radioterapii. W przypadku ukąszenia przez owady wystarczy zerwać liść rośliny, rozetrzeć i przyłożyć na miejsce ukąszenia [5]. Niestety niektóre badania pokazują, że żel aloesowy nie ma wpływu na tempo leczenia poparzeń po radioterapii, jak i zapobieganie tym zmianom [4, 16].

W jednym z badań 83% pacjentów, którzy używali kremu z aloesem, odnotowało poprawę stanu skóry w łuszczycy (w porównaniu do 7% stosujących placebo). Ponadto nie zauważono u nich nawrotów przez 12 miesięcy po zastosowaniu specyfiku. Nie potwierdziło się to później w innych badaniach [4].

Inne badania

Przegląd badań przygotowany przez Feily i Namazi pokazuje, że podawanie aloesu doustnie myszom było skuteczne w przyśpieszeniu gojenia się ran. Ponadto zmniejszyło to liczbę i rozmiar brodawczaków, nowotworów i leiszmaniozy (choroby pasożytniczej wywołanej wiciowcami, przenoszonymi przez muchówki). Z badań wynika, że miejscowe stosowanie aloesu nie jest skuteczne w zapobieganiu poparzeniom popromiennym czy słonecznym. Natomiast odnotowano dużą skuteczność w opryszczce narządów płciowych, łuszczycy, wirusie brodawczaka ludzkiego, łojotokowym zapaleniu skóry, aftowym zapaleniu jamy ustnej, suchości, liszaju płaskim, odmrożeniach, oparzeniach, gojeniu ran i stanach zapalnych [16].

Zawarte w aloesie glukomannan (polisacharyd bogaty w mannozę) i giberelina (roślinny hormon wzrostu) wchodzą w interakcje z receptorem czynnika wzrostu w fibroblastach i tym samym stymulują jego aktywność i proliferację. To z kolei zwiększa syntezę kolagenu po miejscowym i doustnym podaniu. Pod wpływem doustnego i miejscowego stosowania aloesu wzrasta synteza kwasu hialuronowego i siarczanu dermatanu (dawniej siarczan chondroityny) w tkance gojących się ran. Są również badania, które wskazują, że suplementacja aloesem i przyśpieszone gojenie się może wynikać ze zwiększonego dopływu krwi, jak również zwiększonej aktywności fibroblastów i proliferacji kolagenu. Poprzez te właściwości uważa się również, że aloes może mieć działanie przeciwstarzeniowe dla skóry. Mukopolisacharydy zawarte w aloesie pomagają wiązać wilgoć, przez co skóra jest lepiej nawilżona [17].

Stomatologia

Aloes odgrywa znaczącą rolę w stomatologii, np. w leczeniu liszaja płaskiego, zwłóknień, nawracających aft, zapaleniu wyrostka zębodołowego, przyzębia itp. W badaniach zostało potwierdzone szybsze gojenie się ran (np. po radioterapii), owrzodzeń, zmniejszona częstotliwość występowania stanów zapalnych, np. w leczeniu kanałowym.

Aloes może być stosowany jako alternatywny środek do leczenia zapalenia śluzówki wywołanej promieniowaniem czy kandydozą. Płyny z aloesem wspomagają leczenie zapalenia dziąseł. Żel z aloesu w paście do zębów okazał się skuteczniejszy w zwalczaniu bakterii powodujących próchnicę w porównaniu do innych past dostępnych na rynku. W porównaniu aktywności antybakteryjnej pasty z aloesem i dwóch popularnych past – Colgate i Palmolive – okazało się, że pierwsza była dużo skuteczniejsza w kontrolowaniu poziomu organizmów: Streptococcus mutans, Candida albicans, Lactobacillus acidophilus, Streptococcus mitis, Enterococcus faecalis, Prevotella intermedia, Peptostreptococcus anaerobius. Ponadto pasta z aloesem wykazała lepsze działanie antybakteryjne przeciw Streptococcus mitis, pomimo braku dodatkowego fluoru.

Z polipeptydów zawartych w aloesie można wykonywać kleje do protez, które charakteryzują się niższą cytotoksycznością na fibroblasty dziąsłowe [2].

Skutki uboczne i przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem może być alergia na rośliny z rodziny Liliaceae, ciąża i karmienie piersią, ponieważ nie ma w tej grupie dokładnych badań. Są doniesienia, że aloes może stymulować skurcze macicy, a u kobiet karmiących może powodować niepokój u dzieci i biegunki. Niektóre osoby mogą reagować na przyjmowanie żelu z aloesu zaczerwienieniem, pieczeniem i uczuciem kłucia. 

Reakcje alergiczne mogą występować głównie ze względu na antrachinony, takie jak aloiny i barbaloin (których w żelu nie powinno być). Ponadto przy dłuższym stosowaniu mogą pojawić się takie objawy, jak: skurcze brzucha, biegunka, czerwony mocz, zapalenie wątroby, zaparcia. Pojawiły się doniesienia, że przy długotrwałym stosowaniu istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Jednak badanie to było przeprowadzone na szczurach i nie potwierdziło się w kontrolnym badaniu na myszach. 

Efekt przeczyszczający może powodować zaburzenia równowagi elektrolitowej, w szczególności potasu. Długotrwałe stosowanie może przyczynić się do atonii (rozleniwienia) jelita grubego [2, 5]. Szczególnie niekorzystna dla jelit może być aloina. Jej największa ilość jest w soku z aloesu, jeśli jest zrobiony z całych liści. W żelu z wewnętrznej części liścia aloiny jest mało lub nie ma jej wcale [18]. W produktach aloesowych dostępnych na rynku aloiny jest niewiele, na co firma powinna przedstawić stosowną dokumentację.

Dłuższe, doustne stosowanie produktów bogatych w aloinę (np. samodzielnie przygotowane soki na bazie liści aloesu) mogą działać drażniąco i przeczyszczająco na jelita, a w konsekwencji mogą powodować nowotwory [19, 21]. Jedna z popularnych firm w Polsce oferujących produkty aloesowe podkreśla, że w procesie pozyskiwania miąższu odrzuca się skórę liścia aloesu, w której to zawarta jest aloina i emodyna [20].

Sprawdź nasze e-booki:

Źródła

1. Wolfe D., Superżywność. Jedzenie i medycyna przyszłości, Białystok 2015.
2. Mangaiyarkarasi S.P.,Manigandan, Elumalai M., Cholan P.K., Kaur R.P., Benefits of Aloe vera in dentistry, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4439686/ (7.07.2017).
3. Nagpal R.,Kaur V., Kumar M., Marotta F., Effect of Aloe vera juice on growth and activities of Lactobacilli in-vitro, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23762993 (7.07.2017).
4. Foster M., Hunter D., Samman S., Evaluation of the Nutritional and Metabolic Effects of Aloe vera, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK92765/ (7.07.2017).
5. Cieślik E., Turcza K., Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe vera (L.) Webb. (Aloe barbadensis Mill.), http://www.czytelniamedyczna.pl/5260,wlasciwosci-prozdrowotne-aloesu-zwyczajnego-aloe-vera-l-webb-aloe-barbadensis-mi.html (7.07.2017).
6. Białek M., Rutkowska J., Znaczenie kwasu γ-linolenowego w profilaktyce i terapii, http://www.phmd.pl/fulltxt.php?ICID=1162991 (7.07.2017).
7. Materac E., Marczyński Z., Bodek K.H., Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka, https://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2013/2/BR%202-2013%20-%20s.%20225-233.pdf (7.07.2017).
8. Dobryniewski J., Szajda S.D., Waszkiewicz N., Zwierz K., Biologia niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), „Przegląd Lekarski” (2007) nr 64.
9. Różański H., Caprylic acid – kwas kaprylowy w lekach i suplementach, http://rozanski.li/1303/caprylic-acid-kwas-kaprylowy-w-lekach-i-suplementach/ (7.07.2017).
10. Szewczyk A., Hanczakowska E., Właściwości i zastosowanie średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCFA) i ich monoacylgliceroli (MCM), http://www.izoo.krakow.pl/czasopisma/wiadzoot/2010/1/4Szewczyk.pdf (7.07.2017).
11. http://encyklopedia.pwn.pl/ (7.07.2017).
12. Skrzycki M., Czeczot H., Zewnątrzkomórkowa dysmutaza ponadtlenkowa (EC-SOD) – budowa, właściwości i funkcje, https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=6413 (7.07.2017).
13. Saleem M., Lupeol, A Novel Anti-inflammatory and Anti-cancer Dietary Triterpene, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2764818/ (7.07.2017).
14. Gallo M.B., Sarachine M.J., Biological Activities of Lupeol. International Journal of Biomedical and Pharmaceutical Sciences 3, https://www.researchgate.net/publication/227878150_Biological_Activities_of_Lupeol (7.07.2017).
15. Taylor R., The Magic and Mystery of ORMUS Elements, „Nexus” (2007) vol. 14, nr 2.
16. Feily A., Namazi MR., Aloe vera in dermatology: a brief review, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19218914 (7.07.2017).
17. Gupta V.K., Malhotra S., Pharmacological attribute of Aloe vera: Revalidation through experimental and clinical studies, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3611630/ (7.07.2017).
18. Haley M., What Is Aloin?, https://www.aloe1.com/what-is-aloin/ (7.07.2017).
19. Dniells S., Experts cool concerns over FDA Aloe vera carcinogenocity study, http://www.nutraingredients-usa.com/Research/Experts-cool-concerns-over-FDA-Aloe-vera-carcinogenicity-study (7.07.2017).
20. Cichosz G., Fenomen miąższu aloesowego „Forever Aloe Vera”, materiały wewnętrzne firmy Forever Living.
21. Boudreau D., Mellick P.W., Olson G.R., Felton R.P., Thorn B.T., Beland F.A., Clear Evidence of Carcinogenic Activity by a Whole-Leaf Extract of Aloe barbadensis Miller (Aloe vera), http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3537128/ (7.07.2017).
22. Krześniak L. M., Substancje lecznicze, http://herbarium.republika.pl/ziololecznictwo/substancje_lecznicze.html (7.07.2017).

Pozostałe źródła:

[1] Food and Drug Administration – Agencja Żywności i Leków.

[2] ORMUS – Orbitally Rearranged Monatomic Element or M-state element. Orbitalnie uporządkowane monoatomowe pierwiastki, które nie są w stanie metalu, lecz w postaci szarego lub białawego proszku. „M-state” oznacza, że jednak niektóre pierwiastki mogą być w formie dwuatomowej, co później odkryto. Należą do nich m.in. rod, iryd, złoto, platyna, pallad i miedź [15].

Artykuł napisała Iwona Wierzbicka dla Food Forum

Aloes – czytaj całość w PDF

Prawa autorskie – zapoznaj się!